Δήμητρα Τσιαούση
Επιμέλεια συνέντευξης: Ξανθή
Η πολυγραφότατη Μαρούλα Κλιάφα, συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ιστορικών μελετών, λευκωμάτων, λαογραφικών συγγραμμάτων ήρθε στην παρέα του elamazi με αφορμή το βιβλίο της «Οι Πελαργοί θα ξανάρθουν» το οποίο αποτέλεσε το έναυσμα για την διεξαγωγή της παρούσας συνέντευξης. Η αγαπημένη συγγραφέας, κείμενα της οποίας συντροφεύουν τους μαθητές κατά το σχολικό πρόγραμμα ξεδιπλώνει τις σκέψεις της με σοφία, άνεση, ειλικρίνεια και – βεβαιότατα – αγάπη προς τα παιδιά. Απολαύστε την παρακάτω.
Ξανθή – Έχετε δηλώσει ότι τα θέματα που θίγετε είναι κυρίως κοινωνικά. Πιστεύετε ότι ένα βιβλίο μπορεί να επηρεάσει την οπτική του αναγνώστη βελτιώνοντας την κοινωνία μας;
Μαρούλα Κλιάφα – Πράγματι τα θέματα που με απασχολούν στα μυθιστορήματά μου είναι κοινωνικά και ιστορικοπολιτικά. Κάποιοι μάλιστα μελετητές της λογοτεχνίας για νέους έχουν επισημάνει πως έχω εμπλουτίσει τη θεματολογία του εφηβικού βιβλίου θίγοντας θέματα όπως ο ρατσισμός, η βία στα σχολεία, το gaming … Φυσικά η επιλογή των θεμάτων αυτών δεν είναι τυχαία. Επειδή ζω στην επαρχία έχω τη δυνατότητα να παρατηρώ τις ραγδαίες αλλαγές στις συμπεριφορές των ανθρώπων και να έχω άμεση αντίληψη των όσων συμβαίνουν γύρω μας.
Ως προς το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας πιστεύω πως η λογοτεχνία δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο. Μπορεί ωστόσο να προβληματίσει τον αναγνώστη, να τον κάνει να σκεφθεί. Θα φέρω ένα προσωπικό παράδειγμα. Έφηβη είχα διαβάσει την «Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά». Με είχε τόσο πολύ επηρεάσει που είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου να μην γίνω ποτέ ρατσίστρια. Από τότε προσπαθώ να δω τον άλλον, τον διαφορετικό με περισσότερη κατανόηση. Δεν ισχυρίζομαι πως τα καταφέρνω πάντα. Όμως προσπαθώ.
Ξανθή – Πώς αισθάνεστε όταν αντιλαμβάνεστε ότι διαχρονικά τα παιδιά διαβάζουν τα βιβλία σας;
Μαρούλα Κλιάφα – Είμαι από εκείνους που πιστεύουν πως ο καλύτερος κριτής για την αξία ενός βιβλίου είναι ο χρόνος. Το γεγονός πως κυκλοφορούν και διαβάζονται ακόμα τα βιβλία μου « Οι Πελαργοί θα ξανάρθουν»( έκδοση του 1976) και το « Ένα δέντρο στην αυλή μας» (έκδοση του 1980) ασφαλώς με χαροποιεί.
Μακάρι κάποιο από τα οκτώ μυθιστορήματα που έχω γράψει να ενδιαφέρει και τις μελλοντικές γενιές.
Τα τελευταία χρόνια εκπαιδευτικοί… έχουν οργανώσει Λέσχες ανάγνωσης στις οποίες συμμετέχουν εθελοντικά αρκετοί μαθητές. Εκεί γίνεται σημαντική δουλειά
Ξανθή – Κείμενά σας είναι ενταγμένα στη σχολική ύλη. Κατά τη γνώμη σας η αποσπασματική συμπερίληψη ενός κειμένου στην ύλη είναι δόκιμη ή πρέπει να διδάσκεται όλο το βιβλίο;
Μαρούλα Κλιάφα – Κατά τη γνώμη μου η λογοτεχνία δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μάθημα αλλά να γίνεται αφορμή για σκέψη και δημιουργία. Φυσικά το απόσπασμα ενός μυθιστορήματος στο σχολικό βιβλίο για κανένα λόγο δεν αντικαθιστά την ανάγνωση ολόκληρου του μυθιστορήματος. Απλώς δίνει την ευκαιρία στον φιλόλογο να συζητήσει με τους μαθητές του το θέμα που θίγει το μυθιστόρημα και να τους παροτρύνει να αναζητήσουν το βιβλίο στη σχολική βιβλιοθήκη και να το διαβάσουν.
Τα τελευταία χρόνια κάποιοι εκπαιδευτικοί όχι μόνο σε ιδιωτικά, αλλά και σε δημόσια σχολεία έχουν οργανώσει Λέσχες ανάγνωσης στις οποίες συμμετέχουν εθελοντικά αρκετοί μαθητές. Εκεί γίνεται σημαντική δουλειά.
Όμως για να είναι γόνιμη αυτή η συζήτηση θα πρέπει ο συγγραφέας να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των μαθητών
Ξανθή – Επιδιώκετε τη συναναστροφή με τη μαθητική κοινότητα όπου τα πλεονεκτήματα είναι αμφίδρομα. Τι αποκομίζετε εσείς και τι οι μαθητές από αυτή τη συναναστροφή;
Μαρούλα Κλιάφα – Ανταποκρίνομαι πάντα στις προσκλήσεις των σχολείων με την προϋπόθεση πως οι μαθητές θα έχουν διαβάσει ένα βιβλίο μου. Η παρουσία του συγγραφέα στην τάξη είναι συνήθως το επιστέγασμα μιας εργασίας που έχει προηγηθεί. Οι μαθητές όχι μόνο έχουν διαβάσει το βιβλίο αλλά έχουν και εργαστεί πάνω σε αυτό. Για παράδειγμα έχουν γράψει ένα δικό τους τέλος, έχουν φιλοτεχνήσει ένα διαφορετικό εξώφυλλο ή έχουν ανεβάσει μια θεατρική παράσταση βασισμένη στο βιβλίο που διάβασαν.
Το πιο ενδιαφέρον σημείο της συνάντησης είναι η συζήτηση που θα ακολουθήσει. Όμως για να είναι γόνιμη αυτή η συζήτηση θα πρέπει ο συγγραφέας να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των μαθητών. Αυτό θα το πετύχει μόνο αν αντιμετωπίζει τους νεαρούς αναγνώστες του ως ισότιμους συνομιλητές. Το καλό με τους εφήβους είναι πως δεν μασούν τα λόγια τους . Εκφράζουν με μεγάλη ειλικρίνεια τις παρατηρήσεις τους, σχολιάζουν τους χαρακτήρες του βιβλίου, διατυπώνουν τις απορίες τους αλλά και τις ενστάσεις τους.
Από την πλευρά μου προσπαθώ η συζήτηση να επεκταθεί και στο θέμα που θίγει το βιβλίο. Για παράδειγμα ζητώ από τους μαθητές να μου πούνε τις απόψεις τους για τη μετανάστευση , το gaming, τη φιλία ή τις σχέσεις παιδιών και γονέων.
Αυτό με βοηθάει να βλέπω τον κόσμο και με τα δικά τους μάτια.
Η ιστορία δεν είναι κάτι στατικό
Ξανθή – Οι γονείς παρακινούν επίμονα τα παιδιά τους στη φιλαναγνωσία. Θεωρείτε ότι η μεθοδολογία αυτή αποφέρει αποτελέσματα;
Μαρούλα Κλιάφα – Νομίζω πως οι γονείς αυτοί ματαιοπονούν. Η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι απόλαυση και όχι καταναγκασμός.
Ξανθή – Στο βιβλίο σας «Οι Πελαργοί θα ξανάρθουν» διαχωρίζετε τη στάση των δυο γονιών ως προς τα γεγονότα και τονίζετε το πόσο διαφορετικά τα βλέπουν. Τελικά πιστεύετε πως οι άνθρωποι κάνουν δύσκολη τη ζωή τους ή οι συνθήκες;
Μαρούλα Κλιάφα – Το συγκεκριμένο βιβλίο έχει για θέμα τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Μια δύσκολη ιστορική περίοδο, σχεδόν εφιαλτική. Εκείνο που επιδίωκα όταν το έγραφα ήταν να δώσω το κλίμα εκείνης της εποχής. Οι γονείς φοβούνται ακόμα και τη σκιά τους και στην προσπάθεια να προστατέψουν τα παιδιά τους αποκρύβουν την αλήθεια, λένε ψέματα, γεγονός που μπερδεύει τον μικρό πρωταγωνιστή μου ο οποίος και διαμαρτύρεται απαιτώντας να μάθει την αλήθεια.
Ξανθή – Έχοντας μεγάλη εμπειρία στα ιστορικά κείμενα θεωρείτε ότι η ιστορία έχει μόνο μια ανάγνωση.
Μαρούλα Κλιάφα – Η ιστορία δεν είναι κάτι στατικό. Γνωρίζουμε κάποια γεγονότα αλλά με τα χρόνια έρχονται στο φως νέα στοιχεία π.χ. γραπτά ντοκουμέντα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση. Τότε οφείλουμε να αναθεωρήσουμε αυτά που γνωρίζαμε.
