Κωνσταντίνος Κουτσουμπλής: “Καραγκιόζης χωρίς σάτιρα, είναι κατά τη γνώμη μου Καραγκιόζης μισός και ελλιπής”

συνέντευξη στην Δήμητρα Τσιαούση

 

Ο Κωνσταντίνος Κουτσουμπλής είναι καλλιτέχνης του Θεάτρου Σκιών και δίνει παραστάσεις Καραγκιόζη  για όλη την οικογένεια κάθε Σάββατο απόγευμα στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου 104.

Η επαφή του με τις «σκιές» μας πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω, από την παιδική ηλικία των 3 ετών, και τον κερδίζει σχεδόν αμέσως η αγάπη για τον Καραγκιόζη. Η φήμη τον φέρνει και εκτός συνόρων, δίνοντας παραστάσεις από την Ιταλία έως την Μελβούρνη. Σημαντικός σταθμός είναι το 2007 όπου με εξετάσεις λαμβάνει το δίπλωμα του Καραγκιοζοπαίχτη και την άδεια από το Υπουργείο Παιδείας. Έκτοτε η πορεία του είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον Καραγκιόζη. Συνομιλήσαμε μαζί τον Κωνσταντίνο για να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες και σας τις παρουσιάζουμε στην συνέντευξη που ακολουθεί…

 

Elamazi – Είσαι καραγκιοζοπαίχτης αρκετά χρόνια. Νιώθεις ότι ο Καραγκιόζης είναι ελαφρώς παραγκωνισμένος από τους γονείς ως θεατρικό είδος?

Kωνσταντίνος Κουτσουμπλής – Αν και γενικά οι παραστάσεις Καραγκιόζη προσελκύουν αρκετά μεγάλο κοινό, ίσως η αρχική προσέγγιση του κοινού είναι πως πρόκειται για ένα είδος λιγότερο θεατρικό, το οποίο απευθύνεται περισσότερο στις πολύ μικρές ηλικίες. Ωστόσο, μπορεί να λέμε ότι πηγαίνουμε να δούμε Καραγκιόζη (που είναι ο βασικός πρωταγωνιστής), αλλά ταυτόχρονα δεν πρέπει να λησμονούμε πώς πηγαίνουμε να δούμε Θέατρο Σκιών. Συνεπώς, το βασικό συστατικό του ως είδος θεάτρου είναι ο “Λόγος”. Έχουμε, λοιπόν, καθήκον και υποχρέωση εμείς οι Καραγκιοζοπαίχτες μέσα από το “Λόγο”, να παρουσιάζουμε απολύτως θεατρικά την παράσταση μας και να την φέρνουμε στο “σήμερα”, μιλώντας για διαχρονικά πανανθρώπινα προβλήματα κάνοντας ταυτόχρονα σάτιρα. Διότι Καραγκιόζης χωρίς σάτιρα, είναι κατά τη γνώμη μου Καραγκιόζης μισός και ελλιπής. Σίγουρα, παρουσιάζοντας όμορφες φιγούρες, περίτεχνα σκηνικά, δίνοντας έμφαση στην “κίνηση” και  χρησιμοποιώντας, ωραία οπτικά και ακουστικά τεχνάσματα, θέλουμε η παράστασή μας να αρέσει στα παιδιά. Πρέπει όμως, να αρέσει και στους μεγάλους, έχοντας εκείνα τα στοιχεία που θα ευχαριστήσουν τον γονιό, πείθοντάς τον παράλληλα, ότι είναι ένα θέαμα που αξίζει και πρέπει να το παρακολουθήσουν τα παιδιά του. Φεύγοντας από τις παραστάσεις μου, στόχος είναι το κοινό μου όχι μόνο να έχει γελάσει, αλλά κυρίως να έχει ψυχαγωγηθεί…

 

Elamazi – Ποιος είναι το πρότυπο Καραγκιοζοπαίχτη και δίπλα σε ποιον μαθήτευσες?

Κ.Κ. – Τόσο στο τελετουργικό (μίμηση – λόγος – κίνηση), όσο και στο εικαστικό κομμάτι της τέχνης (ζωγραφική – κατασκευή φιγούρων και σκηνικών) πρότυπο έχω τους σπουδαίους καλλιτέχνες Γιώργο Χαρίδημο και Βάγγο Κορφιάτη.

Δάσκαλό μου, όμως, στην τέχνη θεωρώ τον Κώστα Αθανασίου, πνευματικό παιδί του Χαρίδημου, τον οποίο παρακολούθησα και βοήθησα αρκετά χρόνια στις παραστάσεις του στο Μοσχάτο, στον Ρέντη και στον Άγιο Δημήτριο.

Επιπλέον είμαι επηρεασμένος και από τον Μάνθο Αθηναίο, τον οποίο, παράλληλα, τα καλοκαίρια παρακολουθούσα και βοηθούσα, στο θεατράκι του στην Άνω Νέα Σμύρνη. Οφείλω δε να ομολογήσω πως την πληθώρα έργων που γνωρίζω την οφείλω στον Μάνθο, καθ’ ότι ο ίδιος λαϊκός και γνήσιος παραδοσιακός καλλιτέχνης ήθελε να παίζει όλα τα έργα – δημοφιλή και μη – στο θεατράκι του, όχι μόνο για να τα δει το κοινό του, αλλά κυρίως για να τα απολαύσουν ο ίδιος και οι βοηθοί του (τα παιδιά του όπως μας έλεγε).

 

Elamazi – Θύμισε μας την πρώτη παράσταση Καραγκιόζη που έδωσες σε άγνωστο κοινό? Συναισθήματα και σκέψεις…

Κ. Κ. – Η πρώτη επίσημη παράστασή μου ήταν το 1998, σε ηλικία δεκατριών ετών στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, όπου φοιτούσα και από εκείνη την περίοδο και έπειτα άρχισα να δίνω παραστάσεις σε πιο ευρύ και άγνωστο κοινό. Δεν μπορώ, όμως να πω πώς ένοιωθα κάποιο ιδιαίτερο συναίσθημα, πέρα από αυτό της χαράς και μεγάλης ευφορίας. Βέβαια, μετά από τις παραστάσεις που έδωσα στο Σύδνεϋ και τη Μελβούρνη, στα πλαίσια της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας του 2000, σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων, όπου αίθουσες 500 ατόμων, φιλοξένησαν άλλους τόσους θεατές όρθιους που ήρθαν για να θεατριστούν με τις παραστάσεις μου έχοντας ήδη προπληρώσει το εισιτήριό τους, άρχισα να αποκτώ περισσότερη αυτοπεποίθηση και να έχω επίγνωση της δυνατότητας μου (ίσως ευλογίας) από μικρή ηλικία να μπορώ να παρουσιάζω μια παραδοσιακή τέχνη σε μεγάλο κοινό, χωρίς να φαίνεται το νεαρό της ηλικίας μου, εκφράζοντας και παρουσιάζοντας παράλληλα διάφορες πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μου.

Δεν μπορώ, όμως, να σας πω για συγκεκριμένα συναισθήματα και σκέψεις για μεμονωμένες παραστάσεις. Άλλωστε, κάθε παράσταση για μένα είναι μοναδική στιγμή καθώς δημιουργείται μια μοναδική – αμφίδρομη σχέση μεταξύ κοινού και καλλιτέχνη, ικανή να απογειώσει την παράσταση και να μεγιστοποιήσει την απόλαυσης της στιγμής και το συναίσθημα της ψυχαγωγίας.

Ωστόσο το βασικό συναίσθημα και σκέψη από τότε μέχρι σήμερα εξακολουθεί να είναι πάντα το ίδιο: η αγωνία στην αρχή για να δω και να ακούσω τις αντιδράσεις του κοινού στο τέλος!

 

Elamazi – Ποια η συνεισφορά των παραστάσεων Καραγκιόζη στον κόσμο των παιδιών, κατά την γνώμη σου?

Κ. Κ. – Όπως προανέφερα, λέγοντας ότι πηγαίνουμε να δούμε Καραγκιόζη, ταυτόχρονα  πηγαίνουμε να δούμε ένα είδος θεάτρου, το Θέατρο Σκιών. Συνεπώς, η συνεισφορά των παραστάσεων Καραγκιόζη είναι η ίδια με αυτή του κλασσικού παιδικού θεάτρου. Γέλιο, διασκέδαση, τροφή για σκέψη, προβληματισμό και συνοψίζοντας ψυχαγωγία για τα παιδιά και τους γονείς τους. Επιπλέον, μέσα από τον κόσμο των σκιών – τις μιμήσεις, το τραγούδι, τα σκηνικά, τις φιγούρες, την κίνηση των φιγουρών, τον φωτισμό κλπ – τα παιδιά καλλιεργούν την φαντασία τους, ενώ αποκτούν αισθητικά (οπτικά και ηχητικά) ερεθίσματα. Ακόμα δε, συμβάλει στην ανάπτυξη της κοινωνικότητάς τους, καθώς παρακολουθούν και συμμετέχουν σε ένα δρώμενο μαζί με άλλα άτομα και εν τέλει, τους βοηθά να αποκτήσουν κριτική σκέψη για το αν αυτό το δρώμενο τους άρεσε ή όχι.

 

Elamazi – Επειδή στα μάτια ορισμένων πιθανόν ο τίτλος Καραγκιοζοπαίχτης να φαντάζει εύκολος, ποια είναι η διαδικασία απόκτησης του τίτλου?

Κ. Κ. – Ουσιαστικά Καραγκιόζοπαίχτης ή πιο σωστά Καλλιτέχνης του Θεάτρου Σκιών δεν λέγεσαι, αλλά γίνεσαι με την πάροδο των χρόνων. Αρχικά, απαιτείται η παρακολούθηση ζωντανών παραστάσεων Καραγκιόζη και κατόπιν η  πολύχρονη μαθητεία – βοήθεια σε έναν «μάστορα» της τέχνης που το παιδί θαυμάζει. Εκεί ο μαθητευόμενος καλλιτέχνης αρχίζει δειλά – δειλά να συμμετέχει στην πραγματοποίηση μιας παράστασης κρατώντας τις φιγούρες ή κάνοντας τα διάφορα ηχητικά εφέ, όπως η “σφαλιάρα”, ο ήχος του φιδιού, του λιονταριού, του καραβιού κλπ. Μετά, έχει τη δυνατότητα να συζητά με τον μάστορά του για τη φιλοσοφία και το ρόλο του κάθε ήρωα στο συγκεκριμένο έργο και στο θέαμα αυτό γενικότερα, ενώ θα πρέπει να μελετά τα είδη ζωγραφικής και κατασκευής των φιγούρων και τον σκηνικών και υπό την καθοδήγηση του δασκάλου του  να αρχίσει να φτιάχνει τα δικά του «εργαλεία». Όταν, λοιπόν, ο μαθητευόμενος νιώσει ότι είναι ικανός να παρουσιάσει σε ευρύ κοινό μια παράσταση, έχοντας «κλέψει» τις αναπνοές, τη μίμηση, την κίνηση και τη ζωγραφική από τον μαστορά του, αρχίζει να κάνει τις δικές του –ερασιτεχνικές – παραστάσεις. Ωστόσο, αν πραγματικά έχει γίνει Καραγκιοζοπαίχτης – Καλλιτέχνης του Θεάτρου Σκιών αυτό καθορίζεται από την αποδοχή ή μη του κοινού του με την πάροδο του χρόνου.

Elamazi – Αναζητώντας πληροφορίες για σένα, διαβάσαμε για τη συμμετοχή σου στην Τελετή Λήξης των Special Olympics ATHENS 2011. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία? Που στηριζόταν η συνολική ιδέα?

Κ. Κ. – Ήταν μια μοναδική εμπειρία! Τόσο συλλογικά, γιατί μέσα από την ομαδική δουλειά, παρουσιάστηκε η πολύ όμορφη εικόνα της ωραίας και δημιουργικής Ελλάδας, όσο και ατομικά, καθώς μέσα από τη φωνή μου, τις φιγούρες μου και τα σκηνικά μου εκπροσωπήθηκε το Ελληνικό Θέατρο Σκιών.

Το θέμα της όλης παράστασης ήταν εικόνες, στιγμές και δρώμενα από την παλιά Ελλάδα. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείψει το θέατρο σκιών. Έτσι, εγώ ήμουν ο δάσκαλος – Καραγκιοζοπαίχτης, που μαζί με τους μαθητές μου – κάποιοι από αυτούς είναι σήμερα επαγγελματίες Καραγκιοζοπαίχτες – στήναμε τους μπερντέδες της γειτονιάς και παρουσιάζαμε αποσπάσματα από χαρακτηριστικές παραστάσεις. Θερμές ευχαριστίες, βέβαια, στους κυρίους Φωκά Ευαγγελινό, σκηνοθέτη και χορογράφου της παράστασης, και Θεόδωρο Γρηγοριάδη, σεναριογράφο της τελετής, που μου δώσανε τον περιθώριο και τον χώρο να εντάξω και να παρουσιάσω χαρακτηριστικά δρώμενα του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, όπως ακριβώς εγώ τα εμπνεύστηκα.

 

Elamazi – Βρίσκεσαι στο Θέατρο 104, δίνοντας παραστάσεις Καραγκιόζη που απευθύνονται σε όλη την οικογένεια. Ο σημερινός Καραγκιόζης από που παίρνει ερεθίσματα για να πορευτεί παρακάτω?

Κ. Κ. – Ο σημερινός Καραγκιόζης είναι ο χαρακτήρας εκείνος που συγκεντρώνει βασικά  χαρακτηριστικά των ανθρώπων της διπλανής πόρτας. Όλοι μας αναγνωρίζουμε κάποιο χαρακτηριστικό του εαυτού μας στο πρόσωπο του συγκεκριμένου ήρωα. Συνεπώς, ταυτιζόμαστε μαζί του αρκετές φορές, ενώ στους υπόλοιπους ήρωες αναγνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά των φίλων μας, των συνεργατών μας ή ακόμα και των εχθρών μας, ανάλογα πάντα με την εκάστοτε περίσταση.

Το θέατρο σκιών είναι ένα θέατρο συμβολικό με διαχρονικούς χαρακτήρες. Ωστόσο, είναι αυτονόητο πώς έχω στο μυαλό μου ότι το παιδί για να έρθει να δει μια παράσταση Καραγκιόζη έχει αφήσει στο σπίτι του το τάμπλετ ή το ηλεκτρονικό του παιχνίδι και ο γονιός του μόλις έχει κλείσει την τηλεόραση ή τον υπολογιστή του, μέσα από τα οποία ενημερώνεται ή συμμετέχει στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Εγώ καλούμε με τον αυτοσχεδιαμό και βασικό συστατικό τον Λόγο να φέρε την παράσταση – παραδοσιακή ή σύγχρονη – στο «σήμερα» και να την εντάξω στο ίδιο χωρο-χρόνο με αυτό του θεατή. Άλλωστε δεν υπάρχει κείμενο στις παραστάσεις μου. Υπάρχει μόνο ο καμβάς του έργου και χαρακτηριστικές ατάκες στο μυαλό μου, τα «βέλη στη φαρέτρα» όπως συνηθίζω να τις αποκαλλώ, που χρησιμοποιώ ανάλογα με τη σύνθεση του κοινού. Ο Λόγος – το κείμενο στις παραστάσεις του θεάτρου σκιών γεννιέται την ώρα της παράστασης και πεθαίνει με το πέρας της.

 

Elamazi – Τι σε γεμίζει περισσότερο στη δουλειά σου και συνεχίζεις τον αγώνα για την διάδοση του Καραγκιόζη?

Κ. Κ. – Πρώτα απ’ όλα, δεν είναι νιώθω μόνο αγαπή για τον Καραγκιόζη. Η ενασχόλησή μου με το θέατρο σκιών είναι έρωτας και πάθος! Αυτά τα χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με το πείσμα μου και την ανταπόκριση του κοινού, μου δίνουν την κινητήριο δύναμη να παλεύω καθημερινά για την διάσωση και διάδοσή του. Αρχικά, απαιτείται η διάσωση σε σωστές βάσεις με τους κατάλληλούς νεωτερισμούς, χωρίς να αλοιώνεται η ουσία και η φιλοσοφία αυτού του θεάματος και ύστερα η επικοινωνία και η διάδοσή του τόσο στη δικιά μου, όσο και στις νεώτερες γενιές! Ευχαριστώ πολύ για την φιλοξενία!