Αποκλειστική συνέντευξη της Σάσας Βούλγαρη στο elamazi: “Τα παραμύθια με διάλεξαν!!!”

Η αγαπημένη μας Σάσα Βούλγαρη μας έκανε την τιμή και είναι η πρώτη που έδωσε συνέντευξη στο ανανεωμένο elamazi.gr. Οι ερωτήσεις από τη μαμά Ελευθερία και οι απαντήσεις…. παραμυθένιες!!!

Καλή ανάγνωση φίλοι μας!!!

*Γιατί ασχολήθηκες με την αφήγηση παραμυθιών και ποιος ήταν ο “μέντορας” σου (σε έχουμε ακούσει να αναφέρεις τη γιαγιά σου!); 

Αποκλείεται να με έχετε ακούσει να αναφέρω τη γιαγιά μου! Χα χα! Η μια γιαγιά μου αγαπούσε πολύ τα τραγούδια και τα έλεγε απαράμιλλα, αλλά δεν ήξερε παρά μόνο δυο παραμύθια!!! Και η άλλη γιαγιά ήταν πιο αστή… Έκοβε από την τοπική εφημερίδα της Καρδίτσας, όπου και μεγάλωσα, τα παραμύθια που δημοσίευαν κάθε μέρα και μου τα έδινε. Απίθανη! Η μαμά μου ήταν αυτή που με γέμισε με την αγάπη της ιστόρησης, γιατί μας έλεγε άπειρα παραμύθια που τα πιο πολλά τα σκαρφίζονταν η ίδια. Πως να ημερώσει τέσσερα παιδιά σε παρόμοιες ηλικίες: ο αδερφός μου γεννήθηκε ένα χρόνο μετά από μένα και μετά από ένα χρόνο τα δίδυμα αδέρφια μου. Καταλαβαίνετε: απασχόληση full time!
Η μανούλα μου ήξερε άπειρες ιστορίες ανά πάσα στιγμή, αλλά μας αφηγούνταν και την μυθιστορηματική ζωή της στο χωριό: τι θρύλοι, τι στοιχειά, τι φαντάσματα και ανεράδες, τι ιστορίες με το αντάρτικο και όλο τον εμφύλιο, ανέκδοτα από τη ζωή του κάμπου, περιγραφές των εργασιών στα χωράφια, έρωτες βουκολικοί και τραγούδια, αληθινές ιστορίες να σου σηκώνεται η τρίχα, από τρόμο, συγκίνηση, ευχαρίστηση, ένας ολόκληρος κόσμος, χωρίς να βγούμε καν από την αγκαλιά της! Αλλά έτσι ήταν και όλο το σόϊ της μαμάς: οι αδερφάδες της άλλη τραγουδούσε, άλλη έλεγε χωρατά και σκαρφίζονταν πειράγματα, ο παππούς μου έλεγε μια απίθανη τεράστια ιστορία…μεγάλωσα σε ένα σύμπαν γεμάτο μύθους και ήχους

Δεν ξέρω να σας πω γιατί ασχολήθηκα με τα παραμύθια! Ήταν κάτι αυτονόητο, σαν τον αέρα που ανέπνεα ή το νερό που έπινα, ήταν πάντα παντού και πάντα μέσα στη ζωή μου, οπότε δεν τα διάλεξα εγώ! Αυτά με διάλεξαν! Το ότι κατέληξα να τα… επαγγέλομαι, αυτό κι αν είναι μια άλλη ιστορία! Έγινε από μόνο του! Δεν το σχεδίασα ποτέ, η μια συγκυρία έφερνε την άλλη ώσπου συνειδητοποίησα επιτέλους ότι αυτό ήθελα να κάνω στη ζωή μου και τίποτε άλλο! Σκεφτείτε λίγο τη δυσκολία, γιατί εκείνη την εποχή που ξεκίνησα – το 1993 ανεπισήμως, το 1995 επισήμως – η λέξη παραμυθού -ως επάγγελμα, μιλώντας – υπήρχε μόνο στα παραμύθια!

*Είναι τελικά δύσκολο ή εύκολο να λέει κάποιος παραμύθια; 

Είναι πολύ εύκολο να λέει κάποιος παραμύθια!
Είναι πολύ δύσκολο να λέει κάποιος παραμύθια!

Σας μπέρδεψα ε; Να πιάσουμε το μίτο από την αρχή: είναι εύκολο να λέει κάποιος παραμύθια άμα έχει ακούσει παραμύθια κι άμα έχει γαργαληστεί η φαντασία του, και έχει εμποτιστεί ο λόγος του.
Αν αγαπάει κάποιες ιστορίες και αν επιθυμεί να τις χαρίσει με αγάπη σε κάποιους που επιθυμούν να μοιραστούν τη στιγμή μαζί του

Και είναι δύσκολο να λέει κάποιος ιστορίες, αν δεν έχει καθόλου ερεθίσματα. Τότε πρέπει να ψάξει πιο πολύ να βρει τις πηγές του: εσωτερικά, δηλαδή τι του αρέσει, τι του πηγαίνει, τι συνομιλεί με τα βιωματά του αλλά και εξωτερικά, δηλαδή, από που θα πληροφορηθεί νέες ιστορίες και αν θα το κάνει με τρόπο σωστό, δηλαδή έγκυρες πηγές αν θέλει να ψάξει παραδοσιακά παραμύθια, τα οποία μας έχουν μεταφερθεί αναλοίωτα από πολύ παλιά.
Είναι επίσης δύσκολο να αφηγηθεί κανείς με μαεστρία, γιατί αν δεν έχει κάποιο φυσικό ταλέντο ως προς αυτό, χρειάζεται ακόμη μεγαλύετρη εξάσκηση. Ούτως ή άλλως χρειάζεται εξάσκηση!

Όμως είναι πανεύκολο να αφηγηθεί ένας γονιός στο παιδί του, επειδή το αγαπάει και θα βρει σίγουρα το τρόπο να το ευχαριστήσει!

*Τελικά τελειώνουν τα παραμύθια; Στερέβουμε κάποια στιγμή από φαντασία;

Παλαιότερα θα έλεγα αυθόρμητα: «Σωπάτε καλέ! Τελειώνει η φαντασία;» Τώρα πια, και καθώς διδάσκω σε σεμινάρια ακριβώς αυτό, το πως μπορεί κάποιος να ενεργοποιήσει τη φαντασία του και να φτιάξει ιστορίες, έχω σοκαριστεί, τα τελευταία χρόνια, με το κακό που έχουμε αφήσει να μας κάνει η τηλεόραση. Και λέω επίτηδες «έχουμε αφήσει», γιατί από μόνη της η τηλεόραση δεν είναι καλή ή κακή, είναι ένα μέσο που μπορεί μάλιστα να τελέσει και εκπαιδευτικό έργο, όμως η αλόγιστη, εκτεταμένη χρήση, με κακής ποιότητας προγράμματα, έχει ήδη αφήσει το στίγμα της: χάνουμε τα ελληνικά μας, η γλώσσα ατροφεί, και μοιραία η φαντασία συρρικνώνεται. Ξέρετε, η φαντασία θέλει τροφοδότηση, θέλει, όνειρο, ορίζοντα – ακόμα και σε αυτό υστερούμε πια! Παλιά το θρόϊσμα των φύλλων, ένας ήχος φυσικός, τα ήρεμα χρώματα της φύσης, ηρεμούσαν το νου, έπλαθαν εικόνες, έκαναν τον άνθρωπο να δημιουργεί τις ιστορίες του.
Θα έλεγα λοιπόν ότι η φαντασία δεν στερεύει, βέβαια, αλλά χρειάζεται τροφή, καλή τροφή και αγάπη για να παράγει τους καρπούς της

*Ποια παραμύθια σου αρέσουν… με καλό ή κακό τέλος; 

Ε! Με καλό βέβαια! Θέλει και ρώτημα;
Αλλά η αλήθεια είναι ότι αγαπώ ιδιαίτερα και κάποιες ιστορίες που το τέλος δεν είναι καλό ακριβώς… ή είναι αμφιλεγόμενο. Για παράδειγμα λατρεύω τις νεραϊδοιστορίες που είναι πάντοτε άγριες. Τα ξωτικά δεν είναι ποτέ γλυκούλικα όπως του Disney! Είναι στοιχειά: ανήμερα, απρόβλεπτα, επικίνδυνα! Όποιος εμπλέκεται μαζί τους κάτι χάνει! Τα μυαλά του, την όρασή του, το μικρό του δαχτυλάκι…. ακόμα και τη ζωή του!
Επίσης μου αρέσει πάρα πολύ μια πανάρχαια γιαπωνέζικη ιστορία που την αφηγούμαι 20 ολόκληρα χρόνια και το τέλος της δεν το λες και χαρούμενο! Και τέλος, αγαπώ πολύ το Μεγαλέξανδρο και τη Γοργόνα που και πάλι έχει θλιμμένη κατάληξη: η αδερφή του μεγάλου βασιλιά, από όμορφη κόρη γίνεται θεριό πληρώνοντας την αποκοτιά της να λουστεί με το Αθάνατο Νερό!
Έχουν μια γοητεία μεγάλη οι ιστορίες που δεν τελειώνουν, αναμενόμενα καλά!
Πάντως, δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα μαγικά παραμύθια καταλήγουν σε ευτυχισμένο τέλος: κομίζουν βλέπετε μια μεγάλη αλήθεια!
Ότι όποιος τολμά κι ακολουθά το όνειρό του και δρα με οδηγό του την αγάπη και τη συνεργασία με τα άλλα πλάσματα βρίσκει το στόχο του, ολοκληρώνει το έργο του και ζει με ψυχική αρμονία. Εν κατακλείδι τα παραδοσιακά παραμύθια εμπνέονται από τη ζωή και διδάσκουν για τη ζωή αλλά όπως θα έπερεπε να είναι στην ιδανική της μορφή!
Γεμάτη με αληθινή Αγάπη! Και η αληθινή αγάπη έχει μόνο Καλό για όλους!

*Ποιο είναι το αγαπημένο σου παραμύθι;

Κλασσική ερώτηση – κλασσική απάντηση: τα Τρία Χρυσά Μήλα, το μόνο παραμύθι που ήξερε ο παππούς μου, τεράστιο και πανέμορφο, με όλα τα καλά: μαγικά δέντρα, δράκους και δρακόφιδα, όμορφες βασιλοπούλες και λεοντόκαρδα βασιλόπουλα, περιπέτειες και μαγικούς βοηθούς, αετούς, ράφτες, μαγικά αμύγδαλα και άλλα πολλά! Αλήθεια, δεν είναι υπέροχο που ένα ολόκληρο φόρεμα που έχει τον ουρανό με τ΄ άστρα χωράει σε ένα τόσο δα μυγδαλάκι!

*Τι θα συμβούλευες εμάς τους γονείς, να λέμε παραμύθια φαντασίας που επινοηθήκαμε ή διαβάζουμε παραμύθια στα παιδιά μας;

Θα έλεγα ότι αυτό που επιλέγεται με αγάπη και προσφέρεται με αγάπη είναι το σωστό.
Αλλά, μιλώντας πιο παιδαγωγικά, είναι καλό να παρέχουμε στο παιδί καλή πνευματική τροφή σε όλα τα επίπεδα.
Οι ιστορίες που φτιάχνει ένας γονιός για το παιδί του είναι… tailor-made!!!! Ραμμένες και κομμένες στα μέτρα του παιδιού, του γονέα και της υπάρχουσας ανάγκης της στιγμής, είτε για ευχαρίστηση, είτε για διαπαιδαγώγηση.
Υπάρχουν όμως θαυμάσιες ιστορίες γραμμένες από καταπληκτικούς συγγραφείς, που διευρύνουν τους κόσμους της φαντασίας και αποτελούν ένα διασκεδαστικό « ανώδυνο» μάθημα γλώσσας και γνώσης,
Και υπάρχουν βέβαια, τα προφορικά παραδοσιακά παραμύθια – σε αυτό ειδικεύομαι εγώ – που καθώς είναι «σμιλεμένα» από στόμα σε στόμα από άπειρους και ανώνυμους αφηγητές, έχουν απαράμιλλη τέχνη και πολύ πλούσια νοήματα, ένα υλικό που δεν θα έπρεπε να στερήθούμε όλοι μας!

*Σε βοηθάνε τα παιδιά στα παραμύθια;

Αγαπώ πολύ τα παιδιά! Μου έχουν σώσει τη ζωή! Τα παιδιά – και πάντα το λέω – είναι ο οδηγός μου! Είναι αυθόρμητα και δροσερά και γι΄ αυτό αντιδρούν με ελευθερία. Όταν βαριούνται ή κουράζονται πρέπει να επιστρατεύσω άλλους ρυθμούς, άλλα τερτίπια αφηγηματικά, να παίξω δημιουργικά με τη φωνή μου, να τα «καλοπιάσω» μέχρι να μου παραδοθούν και να με αφήσουν να τα πάρω μαζί μου στο ταξίδι της αφήγησης. Επίσης να ακολουθώ τα ενδιαφέροντά τους: κάθε ηλικία και άλλες επιθυμίες, άλλες ιστορίες, άλλα παιχνίδια με το λόγο…
Αλλά δεν πτοούμαι: θεωρώ ότι μια αφήγηση έχει επιτύχει όταν νοιώσω την ηρεμία μέσα στο χώρο, πολλές αναπνοές σε μια! Βαθειά ευχαρίστηση και επικοινωνία…. αυτό όταν το καταφέρνω – και τα τελευταία χρόνια η συνεχής εξάσκηση και επικοινωνία με το κοινό με έχουν ανταμείψει – νοιώθω βασίλισσα του κόσμου!

*Όταν λες παραμύθια και βλέπεις τα παιδιά γύρω σου…. τι βλέπεις στα μάτια τους;

Βλέπω όνειρο, έξαψη, χαρά, αναμονή αγωνιώδη ή περιπαικτική, αναλόγως του παραμυθιού… Βλέπω επιθυμία, τρυφερότητα όπως μόνο τα παιδιά ξέρουν να δώσουν με ένα τους βλέμμα, βλέπω θαυμασμό και αγάπη. Και όλα αυτά δεν τα βλέπω μόνο στα παιδιά!

*Σήμερα τα παιδιά μας ακούνε για μια “κυρία κρίση” που έχει στογγυλοκάτσει στα κεφάλια μας… Υπάρχει κάποιο παραμύθι για την κατάσταση που βιώνουμε;

Ωραία το λες! «Κυρία Κρίση!» Την έχουμε προσωποποιήσει, την έχουμε κάνει φόβιστρο, δράκο του παραμυθού, ή μάλλον κακιά μάγισσα και της έχουμε επιτρέψει να μας φυλακίσει στο τρομερό της κάστρο, περιφραγμένο από τα θεριά της: το Φόβο, το Άγχος, τον Εγωϊσμό, τον Πόνο και την Ανασφάλεια, τη Μοναξιά.
Και ξεχάσαμε ότι στα παραμύθια ένας, μόνος, ολομόναχος ήρωας ή ηρωίδα, τα βάζει με τα θεριά και ελευθερώνει τον κόσμο ολόκληρο!

Υπάρχουν πολλά «παραμύθια» γι΄αυτήν την κυρία! Αυτά που την κάνουν πρωταγωνίστρια και την αφήνουν να καταδυναστεύει τη ζωή μας, κι έχουν βέβαια κακό τέλος… αλλά κι αυτά που μιλάνε για τον ήρωα που δεν το βάζει ποτέ κάτω και την αντιμετωπίζει! Έτσι ελευθερώνει τον εαυτό του και τον κόσμο όλο!

Και τα παραμύθια αυτά τα δημιουργούμε μόνοι μας μέσα στο κεφάλι μας!

Ξέρετε ο καθένας διαμορφώνει τη δική του ιστορία: είτε αφήνει την κακιά μάγισσα να τον αφανήσει είτε προσπαθεί να την κατατροπώσει με όποιο μέσο διαθέτει.
Αλλά θα σας πω κι ένα μυστικό! Επειδή ο ήρωας κινείται από αγάπη, τα καταφέρνει! Και στο διάβα του βρίσκει τους πιο απίθανους βοηθούς: πουλιά που μιλούνε, καλόκαρδες μάγισσες, μαγικά σπαθιά και τόσα άλλα!

Θα μου πείτε αυτά είναι παραμύθια! Και θα σας πως ότι τα παλιά παραμύθια μιλάνε με πανανθρώπινες αλήθειες: είπαμε όποιος τολμά, νικά!

*Φέτος, που θα μας λες τα παραμύθια σου για να πιάσουμε πρώτη θέση;

Το παραμυθένιο «σπίτι» μου, είναι το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, για τρίτη πλέον χρονιά. Θα είμαι εκεί κάθε Κυριακή για μικρούς και μεγάλους, κι όπως λέω: τα παιδάκια πρέπει να είναι τουλάχιστον 4 με 5 ετών και να συνοδέυονται οπωσδήποτε από κάποιον ενήλικο! Τα παραμύθια είναι απολαυστικά για όλες τις ηλικίες, γι΄αυτό όποιος θέλει μπορεί να τα ακούσει χωρίς να συνοδεύεται απαραίτητα από παιδάκι!!!!

Αυτό σημαίνει ότι η αφήγηση είναι – και ήταν πάντα – μια ψυχαγωγία που απευθύνεται σε όλη την οικογένεια και χαίρομαι που βλέπω, συχνά, τους γονείς να «κολλάνε» περισσότερο από τα παιδιά τους!
Φέτος η χρονιά είναι ιδιαίτερη: γιορτάζω το 2013, τα 20 χρόνια μου στο χώρο της επαγγελματικής αφήγησης, ενώ το 2012 γιορτάζονται παγκοσμίως τα 200 χρόνια από την πρώτη έκδοση των παραμυθιών των αδερφών Grimm. Αυτή η συγκυρία με οδήγησε να προτείνω στο Ίδρυμα Κακογιάννη μια σειρά από εκδηλώσεις και events…

Ξεκινάμε λοιπόν με μια συνεργασία με το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, όπου τα παιδιά που θέλουν να συμμετέχουν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα θα ζωγραφίσουν έργα πάνω σε παραμύθια που θα τους αφηγηθώ. Τα έργα θα εκτεθούν στο Ι.Μ.Κ. το Νοέμβριο

Επίσης τα Χριστούγεννα θα έχουμε μια εικαστική έκπληξη, που θα ανακοινωθεί εν καιρώ! Τον Ιανουάριο ετοιμάζουμε μια Ημερίδα για το παραμύθι υπό την Αιγίδα του Κέντρου Ερεύνης της Λαογραφικής Ακαδημίας Αθηνών. Επίσης συνεχίζω – για 3η χρονιά στο Ι.Μ.Κ. – το ετήσιο σεμινάριο ενηλίκων με τίτλο «Παραμυθέομαι», την προσωπική μου… «σχολή αφήγησης για επίδοξους παραμυθάδες» και για όσους θέλουν να μάθουν να φτιάχνουν τα δικά τους παραμύθια και… Θα παρουσιάσουμε φέτος αφηγήσεις και εργασίες παλιότερων μαθητών μου πάνω στα παραμύθια.

Τέλος, θα αφηγηθώ ιστορίες για ενήλικο κοινό, με πρόγραμμα ελεύθερο – δέχομαι και παραγγελιές!

Επίσης θα έχω και πάλι εκτεταμένη συνεργασία με την αγαπημένη μου «Μαγεμένη Πυξίδα» με σεμινάρια και αφηγήσεις για μικρούς και μεγάλους και έπονται και άλλα που είναι ακόμη στα… σκαριά!

Και να μην ξεχάσω ότι μπορώ να επισκεφτώ σχολεία με το παραμυθοβαλιτσάκι μου ή να μας επισκεφτούν σχολεία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης! Υπάρχουν προγράμματα για όλες τις ηλικίες από το Νηπιαγωγείο ως και το Λύκειο!

Η παραμυθού Σάσα Βούλγαρη
Ανήκει στους πρωτεργάτες της νέο-αφήγησης (για ενήλικο και παιδικό κοινό) στην Ελλάδα με διαρκή επαγγελματική δραστηριότητα από το 1993. Η πλούσια και ποιοτική καλλιτεχνική της παραγωγή την καθιστά μια από τους πιο σημαντικούς δημιουργούς στο χώρο της επαγγελματικής αφήγησης, με έντονη επιρροή στις νεότερες γενιές αφηγητών. Έχοντας διαμορφώσει τη δική της μέθοδο, διδάσκει σε σεμινάρια και συμμετέχει σε συνέδρια και ημερίδες, για την τέχνη της αφήγησης από το 1995. Με τις σταθερές εμφανίσεις της έχει δημιουργήσει «στέκια παραμυθιών» και από το 1996 συνεργάζεται τακτικά με μουσεία και πολιτιστικούς χώρους δημιουργώντας εξειδικευμένα διαθεματικά προγράμματα. Έχει καταπιαστεί με πολλά και διαφορετικά είδη κειμένων, τόσο από την προφορική παράδοση όσο και από την γραπτή λογοτεχνία, ενώ συχνά αφηγείται και γράφει δικά της κείμενα.
Δεν αποστηθίζει ποτέ τα παραμύθια και ψάχνει μιαν αρμονική σχέση της γλώσσας μεταξύ παλιού και νέου. Έχει συνεργαστεί με το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, το Μουσείο Μπενάκη -Ισλαμικής Τέχνης, το Μουσείο Γουλανδρή – κέντρο Γαία, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το Μουσείο του Λουτρού των Αέρηδων, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, το ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, τη Μαγεμένη Πυξίδα, το Μουσείο Παιδικής Τέχνης, τα θέατρα Μεταξουργείο και Φούρνος, το Τσάι στη Σαχάρα, το Μπαράκι του Βασίλη, το Παιδικό Μουσείο, κ.α. Έχει αφηγηθεί σε διάφορους χώρους σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1996 συνεργάζεται σταθερά με τις Βιβλιοθήκες του Κολεγίου Αθηνών σχεδιάζοντας διαθεματικά προγράμματα αφήγησης με στόχο την φιλαναγνωσία. Τα τελευταία δύο χρόνια το νέο της «στέκι αφήγησης» φιλοξενεί το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, με σεμινάρια και αφηγήσεις της. Το χάρισμα του τραγουδιού πήρε από την οικογένεια της μητέρας της, από την Καρδίτσα της Θεσσαλίας, όπου υπάρχει μια μακριά παράδοση στο τραγούδι, την αφήγηση, και τους λεκτικούς και φωνητικούς αυτοσχεδιασμούς.